28 luty – Dzień Kalevali i kultury fińskiej

Patrząc przez okno w kuchni (wschód), widzę na czterech masztach wywieszone fińskie flagi. Parząc przez okno w salonie (zachód), widzę flagi na sześciu masztach. Co to oznacza? Kolejne fińskie święto narodowe. Co prawda nie ma wtedy dnia wolnego od pracy, ale sama flaga wystarczy, żeby było uroczyście.

Szukając informacji na temat Kalevali, zajrzałam na stronę biblioteki, żeby zamówić sobie egzemplarz. Jakie było moje zdziwienie, gdy po wpisaniu tytułu w wyszukiwarkę, ukazała się liczba 776. A to tylko wydania papierowe! Zamówiłam dla siebie 5 egzemplarzy, jednak przed napisanie poniższego postu dotarły do mnie tylko 4. Ale o tych wydaniach opowiem Wam na końcu.

Zapytacie pewnie „Co to takiego ta Kalevala?”. Już wyjaśniam. W dosłownym tłumaczeniu to „Kraina Kalevy”, czyli bardzo ważnego mitycznego bohatera  głównie Finów, ale także Estończyków, Karelów i innych ludów bałtycko-fińskich.

Kalevala to epos narodowy Finów.

Rękopis Kalevali był gotowy na początku 1835 roku. Elias Lönnrot swój wstęp do dzieła opatrzył datą 28 lutego 1835 roku. Dlatego ten dzień jest uznawany za Dzień Kalevali i kultury fińskiej. W skład dzieła wchodziły, zebrane przez autora pieśni ludowe. Jednakże starych run ciągle przybywało, Lönnrot wraz z przyjaciółmi zaczął więc przygotowywać nową, obszerniejszą wersję dzieła. I to właśnie tę Kalevalę, wydaną w 1849 roku, zwykli Finowie czytać i uważać za swój epos narodowy.

Gdy ukazała się Kalevala, Finlandia była od ćwierć wieku autonomicznym księstwem. Wcześniej, do roku 1809, Finlandia stanowiła część państwa szwedzkiego. Kalevala oznaczała zwrot dla fińskojęzycznej kultury, a także wzbudzała zainteresowanie za granicą. Zrodziła wśród Finów wiarę we własny język i kulturę. Dzięki niej reszta Europy dowiedziała się o małym, nieznanym narodzie.

Elias z Sammatti

Autor Kalevali, Elias Lönnrot urodził się 9. kwietnia 1802 roku w parafii Sammatti leżącej w południowej Finlandii. Był jednym z siedmiorga dzieci w rodzinie Fredrika Juhana Lönnrota - mistrza krawieckiego. Talent Eliasa zauważono wcześnie. Jako pięciolatek nauczył się czytać, a książki stały się jego wielką pasją. O jego chęci do nauki powstały anegdoty i krótkie opowiadania. "Wstańcie już! Elias Lönnrot od dawna siedzi na drzewie i czyta" - w ten sposób gospodyni sąsiedniej zagrody chłopskiej budziła swoje dzieci. W innej historii głodny Elias poprosił o chleb, którego matka nie mogła mu dać. "Trudno, no to sobie poczytam", powiedział chłopiec.

Kalevala na świecie

Wśród wszystkich fińskich utworów literackich Kalevala ma najwięcej tłumaczeń - została przetłumaczona na 60 języków, jednak nie wszystkie przekłady ukazały się drukiem. Dzieło zostało wydane również w języku polskim. Najwcześniej, bo już w roku 1841, ukazał się przekład na język szwedzki. Pierwszego tłumaczenia Nowej Kalevali dokonano na język niemiecki, ukazało się ono w roku 1852. Większość przekładów pochodzi z oryginału fińskiego, ale istnieją również tłumaczenia na podstawie wersji angielskiej, niemieckiej i rosyjskiej.

Moja Kalevala

Oryginalny tekst dzieła jest napisany takim językiem, że nie każdy współczesny Fin jest w stanie zrozumieć treść. Dlatego istnieje wiele przekładów oryginału na bardziej zrozumiały język.

Pierwszy egzemplarz to wydanie na 150 rocznicę powstania Kalevali. Ilustracje do niej stworzył Jukka Salminen. Jak niezwykłe jest to dzieło, możecie przekonać się na poniższych zdjęciach. To wydanie ma zachowaną formę run i tak jak oryginał składa się z 50-ciu pieśni.

Drugi egzemplarz nosi tytuł Kalevala.Nyt, co się tłumaczy Kalevala dziś/teraz. Jest napisana w formie opowiadania, jednak z małymi fragmentami run. To wydanie również składa się z 50-ciu rozdziałów, a liczy zaledwie 192 strony i jest wielkości formatu kieszonkowego.

Trzeci egzemplarz to selkokirja, czyli książka napisana bardzo prostym językiem, tak prostym, że nawet ja rozumiem większość tekstu. To wydanie jest podzielone na 29 rozdziałów, które są zachowane w formie run. A jaką ma przepiękną okładkę, której autorem jest Tuija Sorsa.

Czwarty i ostatni egzemplarz, którzy posiadam, to polskie wydanie Kalevali. Jest to opasłe tomiszcze, liczące 670 stron. To wydanie również jest w formie 50-ciu run i zostało przetłumaczone przez chyba najlepszego tłumacza z języka fińskiego, Jerzego Litwiniuka. Tłumacz opatrzył to wydanie bardzo dobrym i szczegółowym komentarzem, a także stworzył słowniczek co trudniejszych pojęć.

Piąty egzemplarz, który do mnie jeszcze nie dotarł, to Kalevala w formie książki dla dzieci, z całym mnóstwem pięknych rysunków. Gdy do mnie dotrze, uzupełnię artykuł o jej zdjęcia.

Za mało informacji? Czujecie niedosyt? Zapraszam Was na stronę internetową, gdzie znajdziecie mnóstwo informacji na temat dzieła oraz jego autora. Znajdują się tam też streszczenia run. A to wszystko także w języku polskim.

 http://neba.finlit.fi/kalevala/

Finowie to naród o niezwykłym szacunku do swojej kultury i swojego dziedzictwa, dlatego powstała również kolekcja biżuterii, inspirowana opowieściami z Kalevali.

 https://www.kalevalakoru.fi/fi/

Ciocia Wikipedia spisała wszystkich bohaterów eposu, wiec tam też możecie zajrzeć.

 https://pl.wikipedia.org/wiki/Kalevala

Jeżeli kiedyś będziecie mieć możliwość wypożyczenia lub kupienia polskiego wydania, serdecznie Was do tego zachęcam. Jest to świetna pozycja dla osób miłujących się w mitologii Krajów Północy oraz dla miłośników kultury nordyckiej.

Klaudia w Finlandii